❄️ علت یخ زدن اواپراتور کولر گازی و روش برطرف کردن آن
یخ زدن کویل اواپراتور یکی از ایرادهای شایع در کولر گازی اسپلیت است. این اتفاق زمانی رخ میدهد که دمای سطح کویل بیش از حد پایین بیاید و رطوبت تقطیرشده روی آن بهجای تبدیل به آب، منجمد شود. ادامه کارکرد در این حالت باعث کاهش شدید سرمایش و حتی آسیب به کمپرسور میشود.
🔹 چگونه یخ بر روی اواپراتور شکل میگیرد؟
در سیستم تبرید، اواپراتور مسئول جذب گرمای هوای محیط است. هوای گرم از روی کویل سرد عبور میکند، رطوبت آن تقطیر میشود و سپس این قطرات به سمت سینی درین هدایت میشوند. اگر به هر دلیل دمای سطح کویل به زیر نقطه انجماد برسد و گرمای کافی برای ذوب قطرات وجود نداشته باشد، آبِ تقطیرشده روی کویل منجمد شده و بهتدریج لایه یخ تشکیل میدهد.
🔧 دلایل اصلی یخ زدن اواپراتور کولر گازی
1. کاهش جریان هوا روی کویل
مهمترین دلیل یخزدگی، عبور ندادن حجم کافی هوا از روی فینها است. وقتی هوا کم باشد، گرمای لازم برای حفظ دمای کویل بالاتر از صفر تأمین نمیشود.
علتهای معمول این مشکل:
فیلتر هوای کثیف یا گرفته
انسداد مسیر مکش (Return Air)
خرابی یا کندی موتور فن داخلی
گرفتگی فینهای اواپراتور با گرد و غبار یا پرز
🔸 منبع: Lennox Residential – AC Freezing Causes
2. کمبود مبرد یا نشت گاز
اگر فشار مبرد در مدار کم شود، دمای تبخیر گاز در اواپراتور پایین میآید. در نتیجه سطح فینها سردتر از حد معمول شده و رطوبت به یخ تبدیل میشود.
کمبود مبرد معمولاً ناشی از نشت در اتصالات یا لولههاست و تنها شارژ مجدد گاز، بدون رفع نشتی، مشکل را موقتاً پنهان میکند.
🔸 منبع: Carrier – Frozen AC Coil Fixes
3. کثیف بودن سطح اواپراتور
چسبیدن لایهای از گردوغبار یا روغن روی فینها باعث کاهش انتقال حرارت و انباشتهشدن سرمای موضعی میشود. این مسئله در کولرهایی که مدت طولانی سرویس نشدهاند بسیار رایج است.
🔸 راهحل: شستشوی کامل اواپراتور با فوم مخصوص و بدون آسیب به فوم زیر فینها.
4. خرابی شیر انبساط یا کپیلاری (لوله مویین)
در سیستمهای انبساطی، اگر جریان مبرد به اواپراتور بیش از حد کاهش یابد (به دلیل انسداد جزئی یا یخزدگی شیر)، دمای مبرد در خروجی شیر به شدت افت میکند و بخشی از کویل یخ میزند.
در مقابل، اگر شیر بیش از حد باز باشد، مبرد مایع زیادی وارد کویل شده و در بخش ابتدایی اواپراتور یخ تشکیل میشود.
5. خرابی یا تنظیم نادرست ترموستات / سنسور دما
در سیستمهای اینورتر یا دیجیتال، سنسور دمای کویل وظیفه کنترل زمان خاموشی کمپرسور را دارد.
اگر این سنسور اشتباه بخواند یا از جای خود خارج شود، دستگاه بیوقفه کار کرده و دمای کویل از حد مجاز پایینتر میرود.
🔸 منبع: Trane – Frozen Evaporator Coil Causes
6. دمای محیط پایین (کارکرد در هوای سرد)
در دماهای پایین محیطی (مثلاً زیر 18 °C)، فشار سمت مکش کاهش یافته و مبرد بیش از حد تبخیر میشود. نتیجه آن کاهش دمای کویل تا زیر صفر و تشکیل یخ است.
به همین دلیل، بسیاری از برندها توصیه میکنند کولر گازی در حالت سرمایش در دمای پایین بیرونی کار نکند.
7. دوپهن شدن یا لهشدگی لوله مسی (انسداد مکانیکی مسیر مبرد)
این مورد از جمله دلایل کمتر شناختهشده اما بسیار مؤثر در یخزدگی اواپراتور است.
وقتی یکی از لولههای مسی بین یونیت داخلی و خارجی بر اثر فشار زیاد یا خم نادرست «دوپهن» (Flatten) شود، عبور مبرد محدود میگردد. این انسداد باعث افت فشار ناگهانی قبل از ورود به اواپراتور میشود. افت فشار = افت دما → دمای مبرد از حد نرمال پایینتر رفته و فینها شروع به یخ زدن میکنند.
نشانههای انسداد لوله:
فشار ساکشن کمتر از مقدار استاندارد (در اندازهگیری با گیج مانیفولد)
سرمای بیش از حد لوله ورودی به اواپراتور
برفک زدن بخشی از کویل، نه کل سطح آن
صدای سوت یا ناله در مدار مبرد
🔸 در چنین حالتی تنها راهحل، بازدید مسیر لولهکشی و اصلاح یا تعویض لوله آسیبدیده است.
| علت | توضیح فنی | نکات مرتبط |
|---|---|---|
| کاهش جریان هوا (Airflow کم یا مسدود) | اگر هوای کافی روی کویل عبور نکند، گرمای لازم برای ذوب رطوبت تأمین نمیشود و دمای سطح کویل سریعتر به زیر نقطه انجماد میرود. (lennox.com) | فیلترهای کثیف، مسدود بودن دریچه بازگشت یا مجاری، موتور فن ضعیف یا خراب |
| کمبود مبرد / فشار پایین در سیستم | وقتی شار مبرد پایین باشد، فشار و دمای حباب اشباع روی کویل کاهش مییابد و کویل بیش از حد سرد میشود و باعث یخزدگی میشود. (Carrier) | ممکن است ناشی از نشت مبرد باشد. شاردهی موقتی بدون رفع نشتی مشکل را برطرف نمیکند |
| کثیف بودن کویل اواپراتور (برگرفته از گرد و غبار / رسوبات) | گرد و غبار روی سطح کویل عایقی ایجاد میکند و تبادل گرمایی را کاهش میدهد؛ در نتیجه سطح فلز سردتر میماند و یخ شکل میگیرد. (hvacinsider.com) | نیاز به شستشو و سرویس دورهای کویل |
| مشکلات مکانیکی در سیستم جریان مبرد | انسداد گاز مایع، اختلال در شیر انبساط (Expansion Valve) یا دستگاه تنظیم مبرد میتواند منجر به توزیع ناصحیح مبرد و سرمایش بیش از حد در بخشهایی از کویل شود. (hvacinsider.com) | در سیستمهایی که شیر انبساط ترموستاتیک دارند احتمال بیشتری وجود دارد |
| تنظیم نادرست یا خرابی ترموستات / کنترل دما | اگر ترموستات یا کنترل دما فرمان متوقف کردن سیستم را بهدرستی ندهد (برای مثال وقتی دما خیلی پایین است)، کویل میتواند مدت زیادی کار کند و یخ ببندد. (Trane) | اگر یخزدگی معمولاً در ساعات خاصی (مثلاً شب یا ساعات خلوت) رخ دهد، کنترل دما را بررسی کنید |
| شرایط محیطی نامناسب / دمای خارجی پایین | روشن بودن کولر در هوای خیلی سرد محیطی (مثلاً در فصل بهار یا پاییز) ممکن است فشار سیستم را به سطحی برساند که باعث سرمایش بیش از حد کویل شود و یخ ایجاد شود. (lennox.com) | در بسیاری از سیستمها، استفاده در دماهای پایین توصیه نمیشود |
| مسدود بودن مسیر درین یا جمع شدن آب در سینی درین | اگر آب جمع شود و سطح برفک به کویل نزدیک شود، ممکن است انتقال گرمای مناسب مختل شود و یخ ایجاد گردد. (HL Bowman Inc) | البته این عامل بهتنهایی معمولاً کافی نیست، اما در ترکیب با عوامل دیگر مؤثر است |
| ضعف یا خرابی موتور فن / دمنده | اگر فن به میزان لازم هوا را بر روی کویل نتواند حرکت دهد، جریان هوا کاهش یافته و امکان انجماد فراهم میشود. (hvacinsider.com) | ممکن است موتور نیمسوز باشد یا تسمه خراب باشد |
🔍 علائم یخ زدن اواپراتور
جریان هوای ضعیف یا وزش باد گرم از پنل
دیده شدن برفک یا یخ روی فینها یا لولههای مسی
چکه آب از پنل پس از خاموش شدن دستگاه
صدای تقتق یا شرشر آب هنگام کارکرد
افزایش زمان کار کمپرسور و قطع نکردن خودکار
🧰 روش رفع و پیشگیری از یخزدگی
خاموش کردن دستگاه و ذوب کامل یخها
هرگز یخ را بهصورت مکانیکی جدا نکنید؛ اجازه دهید با دمای محیط ذوب شود.بررسی و تمیز کردن فیلتر هوا و کویل داخلی
بررسی مقدار و فشار مبرد توسط تکنسین
تست عملکرد فن داخلی و سنسور دما
بازدید مسیر لولهها از نظر دوپهنشدگی یا انسداد
سرویس دورهای سالیانه شامل شستشو و تست درین و فوم زیر فینها
✅ جمعبندی
یخ زدن اواپراتور همیشه نشانهی یک اختلال در تبادل حرارت است — چه از طرف هوا (جریان کم)، چه از طرف مبرد (فشار یا جریان ناصحیح).
حتی ایراداتی مانند دوپهن شدن لوله مسی یا انسداد جزئی در مسیر گاز میتوانند دمای اواپراتور را تا حد یخزدگی پایین بیاورند.
با سرویس منظم و رعایت اصول نصب، میتوان از این مشکل و هزینههای سنگین ناشی از آن پیشگیری کرد.
