🧊 فیلتر درایر اسپلیت چیست و خرابی آن چه پیامدهایی دارد؟
فیلتر درایر (Filter Drier) یکی از قطعات کلیدی در سیکل تبرید کولر گازی اسپلیت است که وظیفه دارد رطوبت، ذرات ناخالص و اسیدهای احتمالی داخل مدار مبرد را جذب و فیلتر کند.
وجود فیلتر درایر سالم، تضمینکنندهی عملکرد پایدار و طول عمر بالای کمپرسور و شیر انبساط است.
🔹 وظیفه فیلتر درایر در سیستم اسپلیت
در هر سیکل تبرید، حتی در شرایط استاندارد، ممکن است مقادیر کمی رطوبت یا ذرات فلزی از فرآیند نصب یا سرویس در مدار باقی بمانند.
فیلتر درایر با استفاده از مواد جاذب رطوبت (معمولاً سیلیکا ژل، آلومینا فعال یا مولکولار سیو) این ناخالصیها را جذب کرده و از ورودشان به قطعات حساس جلوگیری میکند.
کارکردهای اصلی فیلتر درایر:
جذب رطوبت داخل مدار مبرد
فیلتر کردن ذرات جامد (براده، گرد و غبار، رسوبات روغن)
جلوگیری از تشکیل یخ در شیر انبساط یا لوله موئین
جذب اسیدهای حاصل از تجزیه روغن و مبرد
🔸 منبع: Danfoss Cooling – Filter Driers Application Guide
⚠️ علائم خرابی یا اشباع شدن فیلتر درایر
با گذشت زمان و یا در اثر نفوذ رطوبت به سیستم، فیلتر درایر ظرفیت جذب خود را از دست میدهد و به اصطلاح اشباع میشود. در این حالت، نهتنها کارایی ندارد بلکه باعث افت فشار و اختلال در گردش مبرد نیز میشود.
علائم فیلتر درایر اشباع یا معیوب شامل موارد زیر است:
| علامت | توضیح فنی |
|---|---|
| 🔹 کاهش ظرفیت سرمایش دستگاه | فیلتر گرفته باعث افت فشار در مسیر مایع مبرد میشود و شار جریان به اواپراتور کم میگردد. |
| 🔹 برفک یا یخزدگی در ورودی فیلتر درایر یا بعد از آن | اختلاف فشار زیاد، باعث افت دمای موضعی و یخزدگی لوله میشود. |
| 🔹 صدای سوت یا ناله از مسیر مبرد | ناشی از عبور مبرد از فیلتر نیمهگرفته یا اشباع است. |
| 🔹 تغییر رنگ در شیشه دید (Sight Glass) | در سیستمهایی که شیشه دید دارند، رنگ سبز به زرد یا قرمز تغییر میکند که نشانه وجود رطوبت است. |
| 🔹 خرابی شیر انبساط یا لوله مویین | ورود ذرات یا کریستالهای رطوبتی به شیر انبساط باعث گرفتگی یا یخزدگی آن میشود. |
| 🔹 اسیدی شدن روغن کمپرسور | در حضور رطوبت و حرارت بالا، مبرد و روغن واکنش داده و اسید تولید میکنند که فیلتر معیوب نمیتواند آن را جذب کند. |
🔸 منبع: Emerson Climate Technologies – Filter Drier Selection & Function
🧰 علت خرابی یا اشباع شدن فیلتر درایر
نفوذ رطوبت در هنگام نصب یا شارژ مبرد
باز ماندن مدار در زمان سرویس باعث جذب رطوبت توسط فیلتر میشود.نشت مبرد یا افت فشار سیستم
با ورود هوا به مدار، فیلتر درایر سریعتر اشباع میشود.پوسیدگی یا شکستگی داخلی فیلتر
ممکن است مواد جاذب داخل فیلتر آزاد شده و وارد مدار شوند.عمر زیاد سیستم بدون تعویض فیلتر
در سیستمهای قدیمی، فیلتر معمولاً در هر بار تعمیر اساسی باید تعویض شود.
🔧 نحوه بررسی و تعویض فیلتر درایر
بررسی سلامت فیلتر
در حین سرویس، دمای ورودی و خروجی فیلتر با ترمومتر سطحی مقایسه میشود.
اختلاف بیش از 1 تا 1.5°C نشانه گرفتگی است.در سیستمهای دارای شیشه دید، تغییر رنگ نشانگر رطوبت بالا یا فیلتر اشباع است.
زمان تعویض فیلتر
پس از تعمیر کمپرسور، تعویض لوله یا باز شدن مدار مبرد
در زمان مشاهده افت فشار یا برفک موضعی در مسیر مایع
حداقل هر چند سال یکبار در سرویسهای سنگین یا هنگام شارژ گاز کامل
نکته مهم در نصب:
فیلتر باید همیشه در مسیر لوله مایع، بین کندانسور و شیر انبساط نصب شود و جهت فلش روی بدنه رعایت گردد.
در سیستمهایی با مبرد R410A یا R32 باید از فیلتر مخصوص فشار بالا استفاده شود.
🔸 منبع: HVAC School – Why Filter Driers Matter
🚫 پیامدهای بیتوجهی به فیلتر درایر معیوب
اگر فیلتر درایر به موقع تعویض نشود، میتواند مشکلات جدی در مدار تبرید ایجاد کند:
گرفتگی شیر انبساط یا لوله مویین
یخزدگی در اواپراتور به دلیل جریان نامنظم مبرد
افزایش فشار دیسشارژ و آسیب به کمپرسور
تغییر اسیدی روغن و خرابی سیمپیچ کمپرسور
کاهش شدید راندمان سرمایش
در نتیجه، تعویض بهموقع فیلتر درایر یکی از بخشهای حیاتی در سرویس دورهای کولر گازی اسپلیت محسوب میشود.
✅ جمعبندی
فیلتر درایر یک قطعه ساده اما بسیار مؤثر در پایداری سیکل تبرید است.
وظیفه آن حذف رطوبت، اسید و ذرات معلق است و در صورت خرابی یا اشباع شدن، باعث اختلال در جریان مبرد و کاهش راندمان میشود.
در هر بار تعمیر یا شارژ مبرد، تعویض فیلتر درایر الزامی است تا از آسیبهای پرهزینه به کمپرسور و شیر انبساط جلوگیری شود.
🧰 نحوه صحیح تعویض فیلتر درایر اسپلیت
🔹 مرحله 1: آمادهسازی سیستم
پیش از هر کاری باید گاز مبرد را بهطور کامل جمعآوری (recovery) یا به کندانسور برگشت داده شود تا مدار بدون فشار شود.
در سیستمهایی با شیر سرویس، گاز به بیرون تخلیه نمیشود بلکه به قسمت کندانسور منتقل میگردد.
نکته ایمنی: هرگز فیلتر درایر را در حالتی که مدار تحت فشار است جدا نکنید. خطر پاشش مبرد مایع و انجماد وجود دارد.
🔹 مرحله 2: جداسازی فیلتر درایر قدیمی
پس از اطمینان از عدم فشار، فیلتر قدیمی را با کاتر لوله یا حرارت کنترلشده جدا کنید.
در سیستمهای لحیمی (brazed type)، از شعله ملایم و گاز نیتروژن در حین لحیمکاری استفاده کنید تا از اکسید شدن داخلی لوله جلوگیری شود.
🔸 طبق توصیه Danfoss و Sporlan: حین لحیم، عبور آرام نیتروژن خشک با فشار حدود 0.3 bar (5 psi) الزامی است تا داخل مدار دوده و پوسته تشکیل نشود.
🔹 مرحله 3: نصب فیلتر درایر جدید
فیلتر جدید باید از نوع اوریجینال و مناسب مبرد سیستم (R22, R410A, R32, R407C و …) باشد.
به جهت فلش روی بدنه توجه کنید (به سمت شیر انبساط یا اواپراتور).
در هنگام لحیمکاری فیلتر جدید، نیز نیتروژن باید بهصورت پیوسته در مدار جریان داشته باشد تا رطوبت و اکسیداسیون ایجاد نشود.
⏱ حداکثر مدت زمان مجاز تماس با هوا
طبق استاندارد Emerson Climate Technologies و ASHRAE Handbook – Refrigeration (Chapter 6, 2022 Edition):
فیلتر درایر نباید بیش از 15 دقیقه در تماس مستقیم با هوای محیط باشد.
علت این محدودیت:
مواد جاذب داخل فیلتر (مولکولار سیو و سیلیکاژل) بسیار رطوبتدوست هستند.
در عرض چند دقیقه، فیلتر بخار آب محیط را جذب کرده و پیش از نصب اشباع میشود.
این کار باعث میشود فیلتر عملاً بیاثر یا حتی مضر برای سیستم شود.
✅ بنابراین:
فیلتر جدید را تنها در زمان نصب نهایی باز کنید.
اگر نصب بیش از چند دقیقه طول میکشد، انتهای لولهها را با درپوش پلاستیکی یا نوار آلومینیومی ببندید.
در شرایط مرطوب یا مناطق شرجی، زمان مجاز حتی زیر 10 دقیقه در نظر گرفته میشود.
🔹 مرحله 4: تخلیه و شارژ مجدد سیستم
پس از نصب فیلتر:
سیستم را با پمپ وکیوم مناسب حداقل تا فشار 500 میکرون (0.66 mbar) تخلیه کنید.
در صورت نیاز تست نشتی انجام دهید.
سپس شارژ مبرد طبق مقدار درجشده روی پلاک دستگاه انجام شود.
🔹 مرحله 5: بررسی عملکرد پس از نصب
دمای ورودی و خروجی فیلتر درایر را اندازه بگیرید (اختلاف نباید از 1°C بیشتر باشد).
در سیستم دارای sight glass، رنگ باید شفاف و خشک باشد (سبز در مبردهای R410A).
صدای غیرطبیعی یا نوسان فشار نشاندهنده مشکل در نصب یا گرفتگی است.
✅ جمعبندی
تعویض فیلتر درایر یکی از مراحل حیاتی در هر عملیات تعمیر یا شارژ مبرد است.
در زمان تعویض باید:
سیستم بدون فشار و خشک باشد،
از نیتروژن برای جلوگیری از اکسیداسیون استفاده شود،
و فیلتر جدید حداکثر ۱۵ دقیقه یا کمتر در معرض هوا قرار گیرد.
رعایت این نکات از تشکیل اسید، یخزدگی شیر انبساط، و خرابی کمپرسور جلوگیری کرده و عمر سیکل تبرید را به شکل چشمگیری افزایش میدهد.
