شیر انبساط برقی (EEV) در کولر گازی و داکت اسپلیت
شیر انبساط برقی (Electronic Expansion Valve – EEV یا EXV) یکی از قطعات کلیدی در سیستمهای سرمایش و گرمایش اینورتر است که وظیفه آن کنترل دقیق مقدار مبرد ورودی به اواپراتور است.
برخلاف شیرهای مکانیکی مثل TXV (Thermostatic Expansion Valve) یا Capillary Tube (لوله مویی)، شیرهای EEV با یک موتور پلهای (Stepper Motor) کنترل میشوند و میتوانند دهها بار در ثانیه متناسب با شرایط کاری سیستم تنظیم شوند.
وظایف اصلی EEV
تنظیم دبی مبرد ورودی به اواپراتور
کنترل سوپرهیت (Superheat) با دقت بالا
افزایش راندمان SEER و COP
محافظت از کمپرسور در برابر برگشت مایع
ثبات عملکرد در شرایط بارهای متغیر
در چه سیستمهایی استفاده میشود؟
کولر گازی اینورتر
داکت اسپلیت اینورتر
VRF / VRV
چیلرهای اسکرال و اسکرودرایو
هیت پمپهای مدرن
اجزای تشکیلدهنده EEV
موتور پلهای ۲۰–۵۰۰۰ استپ
اسپندل (Spindle)
اوریفیس دقیق
استاتور
سیم پیچها
برد کنترل (Control PCB) – که سیگنال پلهای را صادر میکند
سنسورها:
سنسور دمای خط مکش
سنسور دمای ورودی/خروجی اواپراتور
سنسور فشار
این سنسورها اطلاعات را برای تنظیم موقعیت EEV به برد میدهند.
عملکرد EEV چگونه است؟
برد کنترل با استفاده از دادههای سنسورهای دما و فشار، مقدار سوپرهیت را محاسبه میکند و سپس دستور باز یا بسته شدن به شیر میفرستد.
الگوریتم کاری
سوپرهیت کم ← شیر بسته میشود
جلوگیری از برگشت مایع به کمپرسورسوپرهیت زیاد ← شیر باز میشود
افزایش دبی مبرد، جلوگیری از افت سرمایش
این الگوریتم باعث میشود دستگاه در حالت اینورتر تطبیقی و پایدار عمل کند و راندمان بالا برود.
برای توضیح عملکرد دقیق، خواندن مقاله “How Electronic Expansion Valves Work” مفید است.
🔧 علائم خرابی شیر انبساط برقی (EEV)
خرابی EEV یکی از رایجترین دلایل کاهش راندمان و مشکلات عملکردی در کولر گازی اینورتر است.
علائم متداول عبارتند از:
۱. سرمایش یا گرمایش ضعیف و ناپایدار
تحریک ناقص موتور پلهای یا گیر کردن اسپندل باعث افت دبی مبرد میشود.
۲. یخزدگی اواپراتور
به دلیل بسته ماندن شیر یا حرکت غیر دقیق.
۳. آمپر غیرطبیعی کمپرسور
انسداد ← آمپر بالا
گیر کردن در حالت باز ← برگشت مایع ← آمپر نوسانی
۴. صدای کلیک یا نویز غیرعادی از خط مایع
به دلیل موتور استپری معیوب یا گیر مکانیکی.
5. ثبت خطا در برد اینورتر
بسیاری از برندها خطاهای اختصاصی دارند:
LG ← خطای CH38 ، EEV Failure
Daikin ← A3 ، U4 ، EEV Circuit
Gree ← E6 ، F0 ، EE
(این خطاها ممکن است بسته به مدل متفاوت باشند.)
۶. فشارهای غیرعادی
Low side بسیار پایین ← گرفتگی یا بسته ماندن EEV
High side غیرطبیعی ← باز ماندن بیش از حد یا فرمان اشتباه برد
🛠 نحوه تشخیص و عیبیابی EEV
برای عیبیابی دقیق باید مراحل زیر انجام شود:
۱. بررسی فرمان برد به موتور پلهای
با اسیلوسکوپ یا مولتیمتر True RMS
(سیمکشی معمولاً ۴ تا ۵ رشته است ← A1/A2/B1/B2)
۲. اندازهگیری مقاومت سیم پیچها
محدوده معمول: 30 تا 200 اهم (بسته به ظرفیت و مدل دستگاه)
اختلاف زیاد بین سیم پیچها = خرابی موتور
شیر انبساط برقی (EEV/EXV) معمولاً یک موتور پلهای چهار فازه دارد که شامل ۴ سیم خروجی است:
دو سیم برای فاز A (A1, A2)
دو سیم برای فاز B (B1, B2)
این سیمها باید مقاومت الکتریکی مشخص و متقارن داشته باشند. هرگونه اختلاف یا مقاومت خارج از محدوده ← نشانه خرابی است.
۳. لمس خط لوله نزدیک EEV
دمای بسیار پایین / یخزدگی = شیر بسته مانده
داغ شدن غیرعادی = شیر باز مانده
۴. بررسی سوپرهیت
سوپرهیت نرمال در کولر گازی:
سوپرهیت بالای ۱۵ ← EEV کم باز
سوپرهیت نزدیک صفر ← EEV بیش از حد باز
۵. بررسی سنسورها
خرابی هر یک از سنسورهای دما / فشار ← EEV عملکرد غلط خواهد داشت.
اندازهگیری مقاومت سیم پیچهای شیر انبساط برقی (EEV)
شیر انبساط الکترونیکی در کولرهای اینورتر از یک موتور پلهای دوقطبی یا تکقطبی تشکیل شده که شامل ۲ سیمپیچ است. برای تست صحیح، تکنسین باید ابتدا نوع سیمکشی شیر را بشناسد، زیرا روش تست در دو نوع چهار سیم (Bipolar) و پنج سیم (Unipolar) متفاوت است.
🟦 1) تشخیص نوع EEV قبل از تست
✔ نوع اول – ۴ سیم (Bipolar Stepper Motor)
— رایج در ۹۰٪ اسپلیتهای اینورتر:
Gree – LG – Samsung – Midea – Carrier – Haier – Hisense جدید
— هر سیمپیچ دو سیم مجزا دارد.
روش تست
بین دو سیم Coil A → مقاومت 35-75 اهم
بین دو سیم Coil B → مقاومت 35-75 اهم
بین سیمهای A و B → مسیر ندارد (OL)
✔ نوع دوم – ۵ سیم (Unipolar Stepper Motor)
— دیده شده در VRFهای قدیمیتر، برخی جنرال و هایسنس قدیمی
— دو سیمپیچ دارای یک سیم مشترک
روش تست
COM با سیم Coil A → مقاومت 35-75 اهم
COM با سیم Coil B → مقاومت 35-75 اهم
بین دو سیم Coil A و Coil B → مقدار کمتر (تقریباً نصف مجموع دوسوی COM)
✔ نوع سوم – 6 سیم (Unipolar Stepper Motor)
این مدل:
فقط دو سیمپیچ دارد (مثل تمام EEVها).
اما بهجای یک سیم مشترک، دو سیم مشترک (COM1 و COM2) دارد.
هر دو سیم مشترک داخل شیر به یک نقطه وصلاند.
چرا دو سیم مشترک؟
کاهش افت ولتاژ
کاهش نویز (EMI/RFI)
پایداری بیشتر روی کابلهای بلند VRF
ریداندنسی
روش تست در مدل ۶ سیمه
پیدا کردن دو سیم مشترک (COM1 و COM2)
این دو سیم باید به هم راه بدهند (مقاومت بسیار نزدیک صفر)
مقاومتها:
COM1 یا COM2 با سیم Coil A → 35–75 اهم
COM1 یا COM2 با سیم Coil B → 35–75 اهم
بین دو سیم Coil A و Coil B → مقدار بالاتر (حدود 70–140 اهم)
نکته مهم:
این شیر «سه سیمپیچه» نیست؛ فقط یک شیر یونیپولار با دو سیم مشترک است.
🟩 2) روش اندازهگیری مقاومت در مدل چهار سیم (Bipolar – رایجترین)
🔧 مراحل تست:
برق دستگاه کاملاً قطع شود.
سوکت شیر انبساط را جدا کنید.
مولتیمتر در حالت Ω (مقاومت) قرار گیرد.
چهار سیم را به صورت جفت تست کنید.
🔍 نتایج صحیح:
A1 ↔ A2 ← مقدار مشخص (مثلاً 50 Ω)
B1 ↔ B2 ← مقدار مشابه (مثلاً 49–52 Ω)
تمام تستهای بین سیمپیچها:
A ↔ B → OL یا مقاومت بینهایت
🔥 معنای مقادیر:
هر دو کوئل مقاومت مشابه ← شیر سالم
یک کوئل مقاومت خیلی بالا یا OL ← سیمپیچ قطع شده
مقاومت خیلی کم (زیر 20Ω) ← سیمپیچ اتصال کوتاه
هر مقدار غیرصفر بین A و B ← نفوذ، اتصال داخلی یا سوختگی
🟧 3) روش اندازهگیری مقاومت در مدل پنج سیم (Unipolar – با سیم مشترک)
🧭 تشخیص سیم مشترک (COM):
معمولاً رنگ متفاوت دارد
به همه سیمها مقاومت کمی نشان میدهد (مثلاً 40–60Ω)
🔧 مراحل تست:
سیم COM را پیدا کنید.
COM ↔ هر سیم را تست کنید.
🔍 نتایج صحیح:
COM ↔ A1 = 40–60 Ω
COM ↔ A2 = همان مقدار
A1 ↔ A2 = مقاومت بالا (مثلاً 80–120 Ω)
COM ↔ B1 = 40–60 Ω
COM ↔ B2 = همان مقدار
B1 ↔ B2 = مقاومت بالا
🔥 معنای مقادیر:
مقاومت COM با هر سیم خیلی زیاد ← قطع بودن سیم مشترک
مقاومت سیمها با COM خیلی کم (زیر 20Ω) ← اتصال داخلی کوئل
عدم تعادل مقاومتی بین دو سیمپیچ ← سوختگی جزئی / اتصال ناقص
🟥 4) مقادیر مرجع تقریبی برندها
(از دیتاشیتهای معتبر Emerson – Saginomiya – Sanhua)
| برند | نوع EEV | مقاومت هر کوئل |
|---|---|---|
| GREE | 4 سیم | 45–55 Ω |
| LG جدید | 4 سیم | 50–60 Ω |
| Midea | 4 سیم | 40–55 Ω |
| Samsung | 4 سیم | 45–65 Ω |
| VRF قدیمی (Daikin / Toshiba) | 5 سیم | 40–70 Ω (به COM) |
⚠ توجه: مقادیر دقیق باید از دیتاشیت همان مدل خوانده شود.
🟫 5) تفسیر نتایج و تشخیص خرابی
🎯 علائم خرابی سیمپیچ EEV
مقاومت صفر (اتصال کوتاه)
مقاومت بینهایت (سیمپیچ قطع)
اختلاف زیاد بین دو سیمپیچ (±10٪ اختلاف نسبت به کوئل دیگر)
راه دادن نامناسب COMها
صدای تقتق غیرعادی در لحظه باز/بسته شدن
Error شیر انبساط در اینورترها
- سوکت شل یا سولفاته
🔧 تست تکمیلی:
تست اتصال بدنه ← نباید هیچ سیمی به زمین راه بدهد.
تست داغ شدن غیرطبیعی شیر هنگام کار.
تست فرمان پلهای روی برد (Step signal)
🧪 ۴. نکات بسیار مهم هنگام تست مقاومت EEV
✔ تا سوکت جدا نشود، تست معتبر نیست
زیرا مقاومت مدار برد در اندازهگیری اختلال ایجاد میکند.
✔ مولتیمتر باید True-RMS و سالم باشد
مولتیمترهای ضعیف مقاومت سیم پیچهای کماهم را دقیق نمیخوانند.
✔ در مدل ۴ سیم نباید هیچ اهمی بین کوئل A و کوئل B وجود داشته باشد.
A ↔ B = باید کاملاً OL باشد.
وجود اتصال = خرابی داخلی.
✔ در مدل ۵ سیم، مقاومت بین سیمها بالاتر از COM باشد.
✔ سیم پیچ سرد تست شود.
گرما مقاومت را تا ۱۵٪ تغییر میدهد.
✔ اگر مقاومت “رفت و برگشتی” یا “پرشدار” باشد ← سیمپیچ نیمسوز یا سوکت سولفاته شده است.
۵. نتیجهگیری فنی:
اندازهگیری مقاومت سیم پیچهای EEV یکی از بهترین روشهای تشخیص سلامت موتور پلهای است.
این تست میتواند موارد زیر را بهصورت دقیق مشخص کند:
سوختن جزئی یا کامل سیم پیچ
اتصال کوتاه داخلی
قطعشدن سیمپیچ
ناهماهنگی بین فازها
نشتی به بدنه
خطای فرماندهی برد (در صورت سالم بودن سیم پیچ)
بنابراین در هر عیبیابی مربوط به کاهش سرمایش، خطای EEV، فشارهای نرمال اما راندمان پایین، یا یخزدگی اواپراتور تست مقاومت سیم پیچ باید در مراحل اولیه انجام شود.
تیم متخصص «آرن سرویس» با تجربه فنی بالا آماده بررسی، عیبیابی و تعویض شیر انبساط برقی (EEV) با استفاده از تجهیزات استاندارد و روشهای کاملاً تخصصی است. کارشناسان ما با بهرهگیری از ابزارهای کامل و دانش فنی روز، عیبیابی و تعمیر سیستم تبرید شما را بهصورت دقیق و اصولی انجام میدهند تا عملکرد دستگاه در سیکل سرمایش و گرمایش به بهترین حالت ممکن برسد.
